Lakowanie zębów to jedna z najskuteczniejszych metod profilaktyki stomatologicznej, szczególnie ważna w przypadku dzieci. Zabieg ten może znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju próchnicy, oszczędzając najmłodszym stresu związanego z leczeniem zębów. Czym dokładnie jest lakowanie, kiedy powinno się je wykonać i czy procedura ta jest bezpieczna? Przedstawiamy najważniejsze informacje, które pomogą rodzicom podjąć świadomą decyzję dotyczącą zdrowia zębów ich pociech.
Czym jest lakowanie zębów?
Lakowanie zębów to bezbolesny, profilaktyczny zabieg stomatologiczny polegający na pokryciu powierzchni żującej zęba specjalnym materiałem – lakiem szczelinowym. Lak tworzy fizyczną barierę chroniącą naturalne zagłębienia i bruzdy zęba przed gromadzeniem się resztek pokarmowych i bakterii odpowiedzialnych za powstawanie próchnicy.
Procedura ta jest szczególnie zalecana dla zębów trzonowych i przedtrzonowych, które ze względu na swoją budowę anatomiczną – liczne bruzdy i zagłębienia – są najbardziej narażone na rozwój próchnicy. Nawet przy regularnym szczotkowaniu, włosie szczoteczki często nie dociera do tych trudno dostępnych miejsc, co sprawia, że stają się one idealnym środowiskiem dla bakterii próchnicotwórczych.
Lakowanie nie jest leczeniem próchnicy, ale skuteczną metodą jej zapobiegania. Zabieg wykonuje się wyłącznie na zdrowych zębach, bez oznak próchnicy.
Kiedy wykonać lakowanie zębów u dziecka?
Optymalny moment na przeprowadzenie zabiegu lakowania zależy od kilku czynników. Najważniejsze wskazania to:
- Zaraz po pełnym wyrznięciu się zębów trzonowych (szóstek) – zazwyczaj około 6-7 roku życia
- Po wyrznięciu drugich zębów trzonowych (siódemek) – około 12-13 roku życia
- W przypadku zębów przedtrzonowych – gdy całkowicie wyrosną, zazwyczaj między 9 a 12 rokiem życia
Decyzję o lakowaniu powinien podjąć stomatolog po dokładnym zbadaniu jamy ustnej dziecka. Szczególnie zalecane jest lakowanie u dzieci z podwyższonym ryzykiem próchnicy, które można określić na podstawie:
- Występowania próchnicy w przeszłości
- Głębokich bruzd i zagłębień w zębach
- Nieprawidłowej higieny jamy ustnej
- Diety bogatej w cukry
- Występowania próchnicy u rodzeństwa lub rodziców
Czy można lakować zęby mleczne?
Chociaż lakowanie najczęściej wykonuje się na zębach stałych, w niektórych przypadkach stomatolog może zalecić zabieg również dla zębów mlecznych. Dotyczy to szczególnie dzieci z wysokim ryzykiem próchnicy lub z głębokimi bruzdami w zębach trzonowych mlecznych. Wczesna ochrona zębów mlecznych ma znaczący wpływ na późniejszy rozwój uzębienia stałego. Decyzja powinna być zawsze podejmowana indywidualnie, po konsultacji ze specjalistą.
Jak przebiega zabieg lakowania zębów?
Lakowanie to procedura prosta, bezbolesna i szybka – trwa zwykle kilkanaście minut. Oto kolejne etapy zabiegu:
1. Oczyszczenie powierzchni zęba – stomatolog dokładnie czyści powierzchnię zęba z płytki nazębnej przy użyciu specjalnej szczoteczki i pasty bez fluoru.
2. Izolacja zęba – aby zapewnić suche środowisko, ząb jest izolowany od śliny przy pomocy wałków bawełnianych lub koferdamu (gumowej osłony), co zapewnia lepszą przyczepność laku.
3. Wytrawianie – powierzchnia zęba jest przygotowywana przy użyciu żelu wytrawiającego (zazwyczaj kwasu fosforowego), który tworzy mikroskopijne pory w szkliwie, zapewniające lepszą przyczepność laku.
4. Płukanie i osuszanie – po wytrawianiu ząb jest dokładnie płukany wodą i osuszany powietrzem.
5. Aplikacja laku – stomatolog nanosi płynny lak szczelinowy na powierzchnię żującą zęba, wypełniając wszystkie bruzdy i zagłębienia.
6. Utwardzanie – lak jest utwardzany przy użyciu specjalnej lampy emitującej światło (polimeryzacja światłem) przez około 20-30 sekund.
7. Kontrola zgryzu – po utwardzeniu laku stomatolog sprawdza, czy nie zaburza on zgryzu pacjenta i w razie potrzeby dokonuje korekty.
Cały zabieg jest bezbolesny i nie wymaga znieczulenia, co sprawia, że nawet małe dzieci dobrze go znoszą. Dla dziecka odczucia związane z lakowaniem są podobne do zwykłego czyszczenia zębów, choć może ono odczuwać delikatny, kwaśny smak podczas etapu wytrawiania.
Rodzaje laków szczelinowych
Na rynku dostępne są różne rodzaje materiałów używanych do lakowania zębów, każdy z nich ma swoje zalety:
- Laki kompozytowe – najbardziej popularne, utwardzane światłem lampy polimeryzacyjnej, dostępne w różnych kolorach (przezroczyste, białe, kolorowe). Wyróżniają się wysoką trwałością i odpornością na ścieranie.
- Laki glasjonomerowe – uwalniają fluor, co dodatkowo wzmacnia ochronę przed próchnicą. Szczególnie polecane dla dzieci z wysokim ryzykiem próchnicy.
- Laki kompomerowe – łączą właściwości laków kompozytowych i glasjonomerowych, oferując zarówno trwałość jak i uwalnianie fluoru.
Wybór odpowiedniego materiału zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta i preferencji stomatologa. Kolorowe laki mogą być atrakcyjne dla dzieci, a jednocześnie ułatwiają stomatologowi kontrolę stanu wypełnienia podczas kolejnych wizyt. Niektóre nowoczesne laki zawierają cząsteczki fluorescencyjne, które świecą pod wpływem specjalnego światła, co znacznie ułatwia monitorowanie ich stanu podczas rutynowych kontroli.
Korzyści i trwałość lakowania
Lakowanie zębów przynosi wiele korzyści dla zdrowia jamy ustnej dziecka:
- Zmniejsza ryzyko próchnicy nawet o 80% w zębach trzonowych
- Chroni zęby w okresie, gdy są najbardziej podatne na próchnicę
- Jest bezbolesną i nieinwazyjną metodą profilaktyki
- Oszczędza czas i koszty związane z późniejszym leczeniem próchnicy
- Redukuje stres związany z wizytami u stomatologa w przyszłości
- Pomaga w kształtowaniu pozytywnych doświadczeń dziecka z gabinetem stomatologicznym
Trwałość laku szczelinowego zależy od kilku czynników, w tym od jakości użytego materiału, techniki aplikacji oraz nawyków żywieniowych dziecka. Prawidłowo wykonane lakowanie może chronić zęby nawet przez 5-10 lat. Jednak zaleca się regularne kontrole stomatologiczne (co 6 miesięcy), podczas których stomatolog ocenia stan laku i w razie potrzeby uzupełnia ubytki.
Warto wiedzieć, że laki mogą z czasem ulegać naturalnemu ścieraniu, szczególnie u dzieci, które zgrzytają zębami lub mają nawyk żucia twardych pokarmów. Dlatego tak ważne są regularne wizyty kontrolne, które pozwalają na szybkie uzupełnienie ewentualnych braków w laku.
Lakowanie zębów a NFZ
Dobra wiadomość dla rodziców – lakowanie zębów u dzieci jest częściowo refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Zgodnie z aktualnymi przepisami, NFZ finansuje lakowanie bruzd pierwszych trzonowców stałych (szóstek) u dzieci do ukończenia 8. roku życia oraz lakowanie pozostałych zębów trzonowych do ukończenia 14. roku życia.
Refundacja obejmuje jeden ząb raz na dwa lata. Jeśli lak ulegnie uszkodzeniu wcześniej, ponowne lakowanie tego samego zęba w ramach NFZ będzie możliwe dopiero po upływie tego okresu. Warto jednak regularnie kontrolować stan laków, a w razie potrzeby rozważyć prywatne uzupełnienie ubytków, nie czekając na możliwość refundacji.
Warto również pamiętać, że refundacja obejmuje tylko podstawowe materiały, a niektóre gabinety mogą proponować lakowanie z użyciem nowocześniejszych laków za dodatkową opłatą. Koszt prywatnego lakowania jednego zęba waha się zwykle od 80 do 150 złotych, w zależności od regionu, gabinetu i użytego materiału.
Czy lakowanie zębów jest bezpieczne?
Lakowanie zębów jest procedurą bezpieczną i nie powoduje skutków ubocznych. Nowoczesne laki szczelinowe są biokompatybilne i nie zawierają szkodliwych substancji. Nie ma naukowych dowodów na szkodliwość lakowania zębów – wręcz przeciwnie, badania potwierdzają skuteczność tej metody w zapobieganiu próchnicy.
Rzadko mogą pojawić się niewielkie problemy, takie jak uczucie nierówności zgryzu tuż po zabiegu, które zazwyczaj ustępuje w ciągu kilku dni, gdy dziecko przyzwyczai się do nowej powierzchni zęba. W przypadku utrzymywania się dyskomfortu należy skontaktować się ze stomatologiem.
Obawy niektórych rodziców dotyczące zawartości bisfenolu A (BPA) w lakach kompozytowych są w większości nieuzasadnione – współczesne materiały stomatologiczne zawierają śladowe ilości BPA lub są całkowicie wolne od tego związku. Zawsze można zapytać stomatologa o skład używanego materiału i wybrać opcję najbardziej odpowiednią dla dziecka.
Jak dbać o zęby po lakowaniu?
Lakowanie nie zwalnia z obowiązku dbania o higienę jamy ustnej. Aby maksymalnie wykorzystać korzyści płynące z zabiegu, należy:
- Kontynuować regularne szczotkowanie zębów co najmniej dwa razy dziennie pastą z fluorem
- Używać nici dentystycznej do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych
- Ograniczyć spożycie słodyczy i napojów gazowanych
- Odbywać regularne wizyty kontrolne u stomatologa (co 6 miesięcy)
- Stosować dodatkowe metody profilaktyki, takie jak płukanki z fluorem, jeśli zaleci je stomatolog
Lakowanie zębów to inwestycja w zdrowy uśmiech dziecka. Profilaktyka stomatologiczna jest zawsze mniej stresująca i kosztowna niż leczenie rozwiniętej próchnicy, dlatego warto rozważyć ten zabieg jako element kompleksowej ochrony zdrowia jamy ustnej najmłodszych. Pamiętajmy, że zdrowe nawyki pielęgnacyjne wpojone w dzieciństwie procentują przez całe życie, a lakowanie zębów jest doskonałym uzupełnieniem codziennej higieny jamy ustnej.