Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności napotykają w codziennym życiu wiele barier. System opieki zdrowotnej w Polsce przewiduje dla nich szereg szczególnych uprawnień, które mają ułatwić dostęp do świadczeń medycznych i leków. Dzięki tym rozwiązaniom osoby niepełnosprawne mogą otrzymać szybszą i bardziej kompleksową opiekę medyczną. Uprawnienia te obejmują priorytetowy dostęp do świadczeń, specjalne zasady refundacji leków i wyrobów medycznych oraz dodatkowe możliwości w zakresie rehabilitacji i leczenia uzdrowiskowego. Zrozumienie tych przywilejów jest kluczowe zarówno dla osób z niepełnosprawnościami, jak i ich opiekunów, aby mogli w pełni korzystać z przysługującego im wsparcia.
Kto jest uprawniony do szczególnych przywilejów w NFZ?
Szczególne uprawnienia w systemie ochrony zdrowia przysługują osobom posiadającym orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności. Zgodnie z przepisami, znaczny stopień niepełnosprawności oznacza:
Naruszenie sprawności organizmu powodujące konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
Aby korzystać z przywilejów, należy posiadać dokument potwierdzający status osoby niepełnosprawnej w stopniu znacznym, czyli:
- Orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności wydane przez powiatowy lub wojewódzki zespół ds. orzekania o niepełnosprawności
- Orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji wydane przez ZUS
- Orzeczenie o I grupie inwalidzkiej wydane przed 1 stycznia 1998 r.
Warto podkreślić, że uprawnienia te przysługują również dzieciom do 16. roku życia z orzeczeniem o niepełnosprawności ze wskazaniem konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby.
Dostęp do świadczeń zdrowotnych poza kolejnością
Jednym z najważniejszych przywilejów dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności jest prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością. Oznacza to, że:
- Placówki medyczne mają obowiązek udzielić świadczenia w dniu zgłoszenia
- Jeśli udzielenie świadczenia w dniu zgłoszenia nie jest możliwe, powinno zostać zrealizowane w innym terminie, poza kolejnością wynikającą z prowadzonej listy oczekujących
- W przypadku świadczeń ambulatoryjnych (np. wizyt u specjalistów) placówka powinna wyznaczyć termin nie późniejszy niż 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia
Uprawnienie to dotyczy wszystkich świadczeń finansowanych ze środków publicznych, w tym:
- Wizyt u lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej
- Konsultacji specjalistycznych
- Badań diagnostycznych
- Zabiegów i operacji planowych
- Rehabilitacji leczniczej
Ważne: Przywilej obsługi poza kolejnością nie dotyczy świadczeń udzielanych w stanie nagłym oraz nie ma zastosowania w szpitalnych oddziałach ratunkowych, gdzie o kolejności przyjęć decyduje stan zdrowia pacjenta.
Specjalne zasady dostępu do leków i wyrobów medycznych
Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności korzystają z preferencyjnych zasad refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych.
Refundacja leków
Od 1 lipca 2018 roku osoby posiadające orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności mają prawo do:
- Bezpłatnego zaopatrzenia w leki, które znajdują się na liście leków refundowanych oznaczonych symbolem „S” (leki dla seniorów)
- Korzystania z tego uprawnienia niezależnie od wieku (podczas gdy standardowo przysługuje ono osobom po 75. roku życia)
- Otrzymania recept z kodem uprawnienia dodatkowego „47ZN”
Aby skorzystać z bezpłatnych leków z listy „S”, pacjent powinien poinformować lekarza o posiadanym orzeczeniu o znacznym stopniu niepełnosprawności, a lekarz powinien nanieść na receptę kod uprawnienia „47ZN”.
Wyroby medyczne
Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mają również prawo do:
- Wyrobów medycznych do wysokości limitu finansowania ze środków publicznych określonego w przepisach
- Korzystania z wyrobów medycznych bez uwzględnienia okresów użytkowania
- Uzyskania zlecenia na zaopatrzenie w wyroby medyczne na podstawie wskazań medycznych bez konieczności oczekiwania na upływ standardowego okresu użytkowania
Oznacza to, że osoba ze znacznym stopniem niepełnosprawności może otrzymać np. nowy wózek inwalidzki przed upływem okresu użytkowania poprzedniego, jeśli istnieją ku temu wskazania medyczne, co znacząco poprawia jakość życia i funkcjonowanie codzienne.
Dostęp do rehabilitacji i leczenia uzdrowiskowego
System NFZ przewiduje również preferencyjne zasady dostępu do rehabilitacji i leczenia uzdrowiskowego dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
Rehabilitacja lecznicza
Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mają prawo do:
- Korzystania z rehabilitacji leczniczej bez wymaganego skierowania od lekarza ubezpieczenia zdrowotnego
- Dostępu do świadczeń rehabilitacyjnych poza kolejnością
- Zwiększonej liczby cykli rehabilitacyjnych w roku kalendarzowym, jeśli jest to uzasadnione względami medycznymi
Regularna rehabilitacja jest często kluczowym elementem terapii osób niepełnosprawnych, dlatego ułatwiony dostęp do tych świadczeń ma szczególne znaczenie dla utrzymania sprawności i zapobiegania pogłębianiu się dysfunkcji.
Leczenie uzdrowiskowe
W przypadku leczenia uzdrowiskowego (sanatorium), osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności:
- Mają prawo do korzystania z leczenia uzdrowiskowego poza kolejnością
- Mogą ubiegać się o pobyt w sanatorium częściej niż raz na 18 miesięcy (standardowy okres karencji)
- Mają prawo do pobytu opiekuna, jeśli jest to uzasadnione względami medycznymi (koszty pobytu opiekuna nie są jednak finansowane przez NFZ)
Jak skutecznie korzystać z przysługujących uprawnień?
Aby efektywnie korzystać z przysługujących uprawnień, osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności powinny:
- Zawsze mieć przy sobie dokument potwierdzający status osoby niepełnosprawnej w stopniu znacznym
- Informować personel medyczny o posiadanych uprawnieniach przy rejestracji
- W przypadku odmowy realizacji uprawnień, powołać się na odpowiednie przepisy (art. 47c ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych)
- W razie problemów, kontaktować się z Rzecznikiem Praw Pacjenta lub oddziałem wojewódzkim NFZ
Warto wiedzieć: Placówki medyczne mają obowiązek umieszczenia w widocznym miejscu informacji o przysługujących uprawnieniach dla osób niepełnosprawnych, kombatantów, zasłużonych honorowych dawców krwi i innych grup uprawnionych do korzystania ze świadczeń poza kolejnością.
Szczególne uprawnienia dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności w systemie NFZ stanowią istotne wsparcie w dostępie do opieki zdrowotnej. Znajomość tych przywilejów pozwala na skuteczniejsze korzystanie z systemu ochrony zdrowia i uzyskanie potrzebnej pomocy w szybszym terminie. Warto pamiętać, że są to uprawnienia gwarantowane ustawowo, a ich respektowanie przez placówki medyczne nie jest kwestią dobrej woli, lecz obowiązkiem wynikającym z przepisów prawa.
Jeśli jesteś osobą ze znacznym stopniem niepełnosprawności lub opiekunem takiej osoby, nie wahaj się korzystać z przysługujących uprawnień. System został zaprojektowany, by ułatwić dostęp do niezbędnej opieki zdrowotnej tym, którzy najbardziej jej potrzebują.